Tại Lai Châu, số người nhiễm HIV hiện còn sống trên địa bàn toàn tỉnh là 2.686 người, trong đó có 1.427 người thuộc các dân tộc thiểu số. Nguy cơ lây nhiễm HIV chủ yếu là do dùng chung bơm kim tiêm ở người nghiện chích ma tuý, lây truyền HIV qua quan hệ tình dục không an toàn đang có xu hướng tăng. Ngoài ra, còn một nguyên nhân nữa là công tác tuyên truyền, vận động vẫn chưa phát huy hiệu quả, những mô hình giáo dục viên đồng đẳng đang rất cần được nhân rộng. "Tham gia làm giáo dục viên đồng đẳng, tôi mong muốn trong xã hội không còn người nhiễm mới HIV” - đó là những chia sẻ của anh Nùng Văn Sân, giáo dục viên đồng đằng phòng chống HIV/AIDS xã Mường Cang (huyện Than Uyên).

Đã 5 năm nay, anh Sân được Trung tâm Y tế huyện Than Uyên vận động tham gia làm giáo dục viên đồng đẳng cho Dự án phòng chống HIV/AIDS tại tỉnh Lai Châu. Nhiệm vụ của anh là, tiếp cận, truyền thông, thảo luận nhóm, cấp phát bơm kim tiêm sạch, thu gom bơm kim tiêm bẩn và cấp phát bao cao su cho các đối tượng nghiện, vợ người nghiện trên địa bàn xã.

Anh cho biết, khi mới làm giáo dục viên đồng đẳng gặp không ít khó khăn, bị người nghiện, gia đình họ từ chối, không trò chuyện, né tránh. Khó khăn lắm anh mới tiếp cận được từ 5 - 7 đối tượng nghiện trong xã để truyền thông, tư vấn về phòng chống HIV/AIDS”. Thế nhưng, với ý chí quyết tâm và được sự trợ giúp của Trung tâm y tế huyện, trạm y tế xã, sự giúp đỡ của lãnh đạo xã, già làng, trưởng bản, anh đã có thêm quyết tâm để thực hiện công việc. Hiện anh đã tiếp cận được nhiều đối tượng nghiện chích ma túy trong xã để truyền thông, tư vấn cách phòng tránh lây nhiễm HIV/AIDS cho người thân và cộng đồng. Những gia đình có người nghiện, người nhiễm HIV cũng không còn xa lánh như trước, mà chủ động nhờ anh giúp đỡ.

Tại Bắc Kạn tình hình cũng đang rất đáng báo động, trong 9 tháng đầu năm 2013, toàn tỉnh đã phát hiện mới 106 trường hợp bị nhiễm HIV/AIDS, 15 trường hợp tử vong do nhiễm HIV/AIDS. 60% đối tượng nhiễm HIV/AIDS là người nghiện ma túy, tập trung chủ yếu ở nhóm tuổi từ 30 đến 39…

Những nguy cơ tiềm ẩn

Yếu tố làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm HIV đang tiềm ẩn tại các địa phương miền núi là do di biến động dân cư: nam giới đi làm thuê tại các bãi khai thác khoáng sản, công trình xây dựng...; nữ giới đi làm xa nhà, trong đó có bộ phận đáng kể làm việc trong các cơ sở vui chơi, giải trí, dễ bị lợi dụng hoạt động mại dâm. Và sau một thời gian trở về quê, chính họ là đối tượng làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm HIV.

Theo đánh giá của Ủy ban dân tộc, nguyên nhân chính do nhận thức của người dân, nhất là người dân vùng sâu, vùng xa, nhóm đồng bào dân tộc thiểu số về HIV/AIDS còn hạn chế. Bên cạnh đó, những bất đồng về ngôn ngữ, văn hóa, phong tục tập quán là rào cản lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác truyền thông phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS. Ðặc biệt, sự thiếu hụt về nhân lực và eo hẹp về kinh phí đã làm cho việc mở rộng chương trình can thiệp giảm tác hại, chăm sóc, hỗ trợ và điều trị HIV bị hạn chế rất nhiều.

Tại nhiều địa phương mặc dù hoạt động truyền thông đã được triển khai và mở rộng độ bao phủ, song do ngôn ngữ bất đồng, địa bàn rải rác, người dân sống không tập trung. Trong khi đó, số người nghiện chích ma túy đang có chiều hướng diễn biến phức tạp, nhất là nhóm thanh niên không có việc làm ổn định thường xuyên đi làm ăn xa ở các bãi vàng hẻo lánh, được trả công bằng ma túy và dùng chung bơm kim tiêm. Mặt khác, điều kiện kinh tế và chế độ sinh hoạt của người nhiễm HIV ở các thôn bản gặp nhiều khó khăn, ít được sự hỗ trợ của gia đình và người thân. Đa số các trường hợp bị nhiễm HIV/AIDS là do trong người có bệnh mới đi khám, xét nghiệm và phát hiện ra. Nhiều trường hợp do mặc cảm, khi bệnh nặng mới đến cơ sở y tế nhờ hỗ trợ.

Xuất phát từ thực tế trên tại các cuộc làm việc gần đây về công tác phòng chống HIV/AIDS tại các vùng núi, vùng DTTS nhiều địa phương cho rằng: Cần có chính sách đảm bảo tăng cường công tác phòng, chống HIV/AIDS cho đồng bào dân tộc thiểu số; Xây dựng văn bản hướng dẫn cụ thể, phù hợp, khả thi các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS cho đồng bào dân tộc, đặc biệt là dân tộc vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới; Tăng kinh phí chương trình mục tiêu phòng, chống HIV/AIDS cho các tỉnh có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số; Tổ chức các lớp tập huấn giảng viên tuyến tỉnh, huyện về truyền thông phòng, chống HIV/AIDS; Sản xuất các tài liệu truyền thông mẫu bằng một số tiếng dân tộc...

Điều 40 Luật Phòng, chống HIV/AIDS, "Người tham gia BHYT bị nhiễm HIV được Quỹ BHYT chi trả các chi phí khám bệnh, chữa bệnh” và Bộ trưởng Bộ Y tế cũng đã có "Quy định danh mục thuốc kháng HIV do BHYT chi trả”. Như vậy, Luật BHYT quy định về quyền lợi BHYT không phân biệt người bị nhiễm HIV/AIDS với người mắc các bệnh khác, trừ một số trường hợp quy định tại Điều 23 của Luật này. Tuy nhiên, phần lớn người nhiễm HIV/AIDS vùng DTTS lại không biết và nắm được quy định này. Chính vì vậy, có không ít người bị HIV/AIDS dù biết mình mắc bệnh vẫn không dám tới cơ sở y tế điều trị vì sợ tốn kém.

Hương Cù

Nguồn daidoanket.vn

[TT: TBC]