I. Mục đích

Giúp học sinh

- Củng cố những hiểu biết cơ bản về ma túy

- Thực hành rèn luyện các kỹ năng phòng tránh ma túy : Nghĩa vụ phòng chống ma túy của công dân.

II. Tài liệu và phương tiện

- Các giấy bìa nhiều màu khổ 5cm x 10cm, đủ để mỗi em có 3,4 phiếu

- Phiếu bài tập : Các phiếu tình huống

III. Các hoạt động :

Khởi động : Hát bài “trái đất này là của chúng mình”

* Hoạt động 1 : Xem phim video (45 phút)

- Mục tiêu : Giúp học sinh hiểu được hành vi nguy cơ liên quan đến ma túy và HIV/AIDS

- Đồ dùng : băng video, giấy A0, bút dạ

- Cách tiến hành

Bước 1 : Giáo viên cho học sinh xem phim video. Trước khi xem yêu cầu học sinh lưu ý nội dung chính của phim để có thể thảo luận sau khi xem.

Bước 2 : Các em thảo luận nhóm và ghi lại kết quả thảo luận trên giấy A0

Câu hỏi :

• Các em cho biết nội dung chính của phim ?

• Trẻ em trong phim đang  gặp phải các nguy cơ nào ?

• Nguy cơ ma túy thể hiện như thế nào ?

• Hậu quả của nguy cơ sử dụng ma túy ?

• Em đã xem trong phim và thấy đâu là yếu tố bào vệ các em ?

Bước 3 : Từng nhóm trình bày trước lớp

Bước 4 : Giáo viên tổng hợp và tóm lước nội dung và thông điệp chính của phim

Hoạt động 2 : Các yếu tố bảo vệ giúp phòng tránh ma túy (30 phút)

- Mục đích : Giúp học sinh hiểu rõ những yếu tố mang tính bảo vệ đối với giới trẻ để có thể phòng tránh ma túy.

- Đồ dùng : Phát cho mỗi nhóm một tờ giấy A0

- Cách thực hiện :

Bước 1 : Chia lớp thành các nhóm nhỏ. Các nhóm thảo luận những yếu tố mà các em nghĩ là thuận lợi, giúp giới trẻ tự phòng tránh ma túy.

Bước 2 : Các nhóm trình bày trước lớp

Bước 3 : Giáo viên tổng hợp và cung cấp kiến thức để củng cố cho học sinh về các yếu tố bảo vệ và yếu tố nguy cơ

Kết luận

- Các yếu tố như có bạn bè tốt, quan hệ tích cực với bạn bè và thầy cô, quan hệ cởi mở và tích cực với cha mẹ, hiểu về nguy cơ ma túy và biết cách ứng xử trong những tình huống khó khăn là những yếu tố mang tính bảo vệ giúp cho trẻ em.

- Ngược lại, các yếu tố như có bạn bè sử dụng ma túy, việc học hành sút giảm gây căng thẳng buồn chán, sự căng thẳng trong quan hệ với cha mẹ gia đình bất hòa, việc tiếp xúc với các băng nhóm … là những yếu tố mang tính nguy cơ đối với việc sử dụng ma túy. Để hạn chế nguy cơ ma túy, cần tăng cường yếu tố mang tính bảo vệ để tạo một môi trường sống và sinh hoạt lành mạnh cho trẻ em.

(Xem tài liệu tham khào : Yếu tố bảo vệ và yếu tố nguy cơ)

Hoạt động 3 : Những việc cần làm để trường học không có ma túy (30 phút)

- Mục tiêu : Giúp học sinh xây dựng được ý thức và hành vi phòng tránh ma túy

- Đồ dùng : mỗi nhóm có một tờ giấy A0

- Cách tiến hành

Bứơc 1 : Yêu cầu mỗi HS suy nghĩ  về những việc có thể làm để trường học của mình không có ma túy.

Bước 2 : Chia lớp thành 4,5 nhóm, trao đổi ý kiến trong nhóm

Bước 3 : Xây dựng kế hoặch hành động của nhóm

* Hoạt động 4 : Lập cột báo về ma túy cho góc truyền thống của trường : (Hoạt động này có thể được thực hiện ngoài giờ)
- Mục tiêu : Giúp nâng cao nhận thức của học sinh trong trường về thực trạng ma túy và thúc đầy lối sống lành mạnh

- Cách thực hiện : Trong vòng 1 tháng từng học sinh của lớp thu nhập các bài báo, tranh ảnh về ma túy và các vấn đề liên quan đến ma túy, sắp xếp và dán lên giấy A0, trang trí để làm cột báo của lớp.

. Chia lớp thành 4 nhóm  - Mỗi nhóm phân công từng thành viên thu nhập các bài báo, tranh ảnh về ma túy và các vấn đề liên quan đến ma túy. Sau 1 tháng, các nhóm trình bày kết quả thu nhập dán lên giấy A0 nộp cho lớp

. Đại diện các nhóm sẽ sắp xếp, trang trí các sản phẩm của các bạn để làm cột báo chuyên đề ma túy của lớp. Cột báo này sẽ được tham dự thi cùng các cột báo của các lớp khác.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

YẾU TỐ NGUY CƠ VÀ YẾU TỐ BẢO VỆ ĐỐI VỚI

TRẺ VỊ THÀNH NIÊN

Vì sao phải chú ý đến lứa tuổi vị thành niên ?

Lứa tuổi vị thành niên là giai đoạn phát triển nhanh chóng. Trẻ vị thành niên phát triển những khả năng mới đồng thời cũng gặp rất nhiều thách thức. Giai đoạn này có nhiều cơ hội nhưng cũng không ít nguy cơ. Các em có thể có những hành vi có hại cho sức khỏe và sự phát triển toàn diện về lâu dài.

Những hành vi nguy cơ có thể là vấn đề quan  hệ tình dục không dùng bao cao su dẫn đến mang thai ngoài ý muốn, bị mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục, kể cả nhiễm HIV. Có thể đó là tìm đến các chất kích thích và chất gây nghiện như rượu, bia thuốc lá… Ngoài ra, còn có các hành vi có hại khác.

Cho đến nay, các chuơng trình hoạt động với vị thành niên thường tập trung vào việc cung cấp thông tin và dịch vụ nhằm giảm hành vi nguy cơ và hậu quả của các hành vi đó. Tuy nhiên điều này chưa đủ, mà cần lưu ý khuyến khích các yếu tố mang tính bảo vệ. Qua  nghiên cứu cho thấy, việc thúc đẩy các yếu tố bảo vệ cũng quan trọng không kém, bên cạnh việc can thiệp nhằm làm giảm nguy cơ. Các chiến lược và chương trình, vì vậy , cần cân đối giữa can thiệp nhằm làm giảm nguy cơ và thúc đẩy yếu tố bảo vệ.

Lứa tuổi vị thành niên quan trọng vì :

1. Các em là lực lượng đông đảo : Vị thành niên chiếm 1/5 dân số thế giới (1.2tỉ)

2. Các em là lực lượng hùng mạnh về mặt kinh tế.: Vị thành niên đóng góp đáng kể cho gia đình và cộng đồng (qua việc đỡ đần việc nhà cho gia đình, một số em lao động kiếm sống giúp cho gia đình)

3. Các em là sức khỏe của tương  lai : Tuổi vị thành niên là giai đoạn hình thành các hành vi và thái độ. Đây là cơ hội có ý nghĩa rất quan trọng. Nếu được giúp đỡ hình thành hành vi có lợi cho sức khỏe, các em sẽ lớn lên thành những công dân khỏe mạnh, đóng góp lớn cho sự phát triển của đất nước và xã hội.

Vị thành niên có các nhu cầu gì ?

Một thế giới phù hợp với trẻ em là thế giới mà trong đó mọi trẻ em, kể cả trẻ vị thành niên, đều có cơ hội để phát triển khả năng trong một môi trường an toàn và mang tính hỗ trợ. (Trích bản thảo : “Một thế giới phù hợp cho trẻ em” – Tháng 6/2001)

Dù bạn tiếp xúc với trẻ vị thành niên ơ bất cứ nước nào, tựu chung các em cũng cần một môi trường có thể giúp hạn chế những nguy cơ và sự nguy hiểm đồng thời thuận lợi cho sự phát triển của các em. Môi trường đó gồm :

- Các mối quan hệ có ý nghĩa với người thân, bè bạn đồng trang lứa, và những người khác

- Có những ranh giới nhất định đối với các hành vi của trẻ

- Khuyến khích các em bày tỏ suy nghĩ của mình và tự thể hiện mình

- Các cơ hội học hỏi để nâng cao sự hiểu biết, cơ hội về kinh tế và giao tiếp xã hội

- Các cơ hội tham gia, đóng góp khả năng của mình và được trân trọng

- Giảm thiểu nguy cơ bị thương tích, bị lợi dụng và xâm hại, và mắc bệnh

Yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ đối với vị thành niên

Chúng ta thường hỏi

Vì sao một số trẻ vị thành niên lớn lên khỏe mạnh, trong khi đó có một số em có hành vi có hại cho súc khỏe và sự phát triển của các em ? Điều này được lý giải như thế nào ?

Một số yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ có thể lý giải cho sự khác biệt trong hành vi của trẻ vị thành niên, sau khi đã tính đến yếu tố tuổi tác, hoàn cảnh kinh tế, xã hội, giới tính và các khác biệt về sắc tộc.

Các bảng dưới đây tổng hợp kết quả nghiên cứu về các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ đối với vị thành niên ở 25 quốc gia từ các khu vực khác nhau trên thế giới. Ba vấn đề nêu ra ở đây : Quan hệ tình dục sớm, sử dụng các chất kích thích, và tình trạng thất vọng khủng hoảng tinh thần. Đây là các vấn đề có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về mặt sức khỏe và sự phát triển của vị thành niên.

Bắt đầu quan hệ tình dục sớm

Những phát hiện về việc bắt đầu quan hệ tình dục sớm nói lên điều gì ?

- Gia đình rất quan trọng : Trẻ vị thành niên có mối quan hệ tích cực với cha mẹ mình thường ít bắt đầu quan hệ tình dục quá sớm

- Trường học rất quan trọng : trẻ vị thành niên có mối quan hệ tốt với giáo viên thường ít có quan hệ tình dục quá sớm

- Quan hệ bạn bè rất quan trọng : Trẻ vị thành niên nào cho rằng các bạn mình có thể quan hệ tình dục thường bắt đầu quan hệ tình dục sớm

- Các hành vi nguy cơ có liên quan : Trẻ vị thành niên bị lôi kéo vào các hành vi nguy cơ khác, như dùng rượu và ma túy, thường có quan hệ tình dục sớm hơn  nhiều

- Niềm tin rất quan trọng : Trẻ em có niềm tin về tinh thần, tôn giáo thường ít bắt đầu quan hệ tình dục quá sớm.

□ : Không đo được

○ : Yếu tố bảo vệ

∆ : Yếu tố nguy cơ

Tình trạng thất vọng, khủng hoảng tinh thần

Những phát hiện về tình trạng thất vọng, khủng hoảng nói lên điều gì ?

- Gia đình rất quan trọng : Trong các gia đình mà trẻ vị thành niên có mối quan hệ tốt với cha mẹ mình, đồng thời cha mẹ khuyến khích con cái bày tỏ suy nghĩ, thì các trẻ em này dường như ít rơi vào tình trạng thất vọng, khủng hoảng hơn. Tuy nhiên, những trẻ vị thành niên trong các gia đình hay xảy ra xung đột thường hay bị suy sụp tinh thần hơn.

- Trường học rất quan trọng : Trẻ vị thành niên thích đi học và có những mục đích trong học tập thường ít thất vọng và khủng hoảng hơn

- Các mối quan hệ cộng đồng rất quan trọng : Những trẻ vị thành niên  có quan hệ tích cực với những người lớn tuổi trong cộng đồng thường ít lâm vào tình trạng thất vọng, khủng hoảng hơn.

- Vấn đề về niềm tin : Trẻ em có lòng tin thường ít bị khủng hoảng tinh thần hơn.

□ : Không đo được

○ : Yếu tố bảo vệ

∆ : Yếu tố nguy cơ

Tình trạng sử dụng chầt kích thích

(thuốc lá, rượu, bia và các chất kích thích khác )

Những phát hiện về việc sử dụng chất kích thích nói lên điều gì ?

- Gia đình rất quan trọng : Trẻ vị thành niên có mối quan hệ tốt với cha mẹ mình ít sử dụng chất kích thích hơn. Ngoài ra, những trẻ vị thành niên được bố mẹ hướng dẫn và kiểm sóat cũng thường ít dùng chất kích thích hơn. Tuy nhiên trẻ em trong các gia đình thường xảy ra xung đột lại hay sử dụng các chất kích thích hơn các trẻ khác.

- Trường học rất quan trọng : Trẻ vị thành niên có quan hệ tốt với giáo viên, đi học thường xuyên và học tốt thường ít sử dụng các chất kích thích hơn.

- Quan hệ bạn bè rất quan trọng : Những trẻ vị thành niên nào tin rằng các bạn mình có sử dụng chất kích thích thường thì các em có khuynh hướng sử dụng chất kích thích hơn.

- Vấn đề về niềm tin : Trẻ em có niềm tin tinh thần có vẻ ít sử dụng chất kích thích hơn.

□ : Không đo được

○ : Yếu tố bảo vệ

∆ : Yếu tố nguy cơ

Chúng ta có thể đi đến kết luận gì ?

Ở các nền văn hóac khác nhau, các vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe cùng có chung một số nguy cơ và yếu tố bảo vệ giống nhau :

- Gia đình rất quan trọng : Trẻ vị thành niên sống trong  một môi trường xã hội với những mối quan hệ có ý nghĩa, được khuyến khích tự thể hiện bản thân mình và được hướng dẫn và giám sát nghiêm túc, thường ít bắt đầu quan hệ tình dục từ sớm, ít khủng hoảng và suy sụp tinh thần, và ít sử dụng  các chất kích thích hơn. Mặt khác, những trẻ vị thành niên sống trong một gia đình có mâu thuẫn xung đột thường hay bị khủng hoảng tinh thần và hay sử dụng chất kích thích hơn.

- Trường học rất quan trọng : TRẺ vị thành niên có quan hệ tốt với giáo viên và có thái độ học tập tích cực thì ít có quan hệ tình dục sớm, ít sử dụng chất kích thích hơn và cũng ít chán nản hơn.

- Các quan hệ cộng đồng rất quan trọng : Những trẻ vị thành niên có quan hệ tốt với người lớn tuổi trong cộng đồng ít bị khủng hoảng và suy sụp tinh thần hơn.

- Các hành vi có nguy cơ khác liên quan với nhau : Trẻ vị thành niên bị lôi kéo vào các hành vi nguy cơ khác ( như dùng chất kích thích) lại thường bắt đầu quan hệ tình dục sớm.

Những trẻ vị thành niên trong môi trường sống với các mối quan hệ tốt với người lớn trong nhà cũng như cộng đồng, có môi trường học tập, học hỏi tích cực, và những người bạn có quan điểm và hành vi tích cực thường ít có quan hệ tình dục từ sớm, ít sử dụng chất kích thích và ít bị lâm vào tình trạng thất vọng hay khủng hoảng tinh thần.

Cung cấp các thông tin và dịch vụ thôi chưa đủ

Cần lưu ý mối liên hệ mật thiềt giữa môi trường xã hội và sức khỏe

Các yếu tố bảo vệ từ môi trường xung quanh trẻ vị thành niên làm cho cán cân nghiêng về phía sức khỏe và sự phát triển có lợi cho trẻ vị thành niên

Làm thế nào để có bước hành động cụ thể : bằng cách tập trung vào các chiến lược thúc đẩy các yếu tố bảo vệ

Những việc làm cụ thể nhằm thúc đẩy các yếu tố bảo vệ không phải là thay thế các can thiệp giảm nguy cơ, cung cấp thông tin và dịch vụ. Cần hiểu rõ rằng thúc đẩy yếu tố bảo vệ là bổ sung cho việc can thiệp giảm nguy cơ.

Trích từ tài liệu của Tổ chức Y Tế Thế Giới (WHO, 2001)